Jeugdzorg steeds duurder, 29 miljoen meer nodig: ‘Verdient geen schoonheidsprijs’

De MVS-gemeenten (Maassluis, Vlaardingen en Schiedam) laten jeugdzorg uitvoeren door Mevis. Mevis is de centrale jeugdhulporganisatie die verantwoordelijk is voor de organisatie en samenwerking van verschillende jeugdhulpaanbieders in de gemeenten. Zo verwijst de organisatie kinderen bijvoorbeeld door of vangt ze op in wijkteams.

De financiering hiervan loopt via Rogplus. Zij regelen het contractbeheer. De taak van de instantie is om alle inwoners van Maassluis, Vlaardingen en Schiedam mee te kunnen laten doen in de samenleving. Zo voert Rogplus de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) uit en organiseert andere zorgvragen in deze drie gemeenten.

Volgens Esther Van Wieringen, raadslid namens GroenLinks in Vlaardingen, zijn de raadsleden de afgelopen tijd flink bezig geweest met jeugdzorg. Ze gingen op werkbezoek bij Mevis en Rogplus, de organisaties die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering en inkoop van jeugdzorg. “Daar zagen we vooral dat er steeds meer geld nodig is”, zegt ze. Gek vindt ze dat niet. “Als je hoort hoe Mevis werkt, dan snap je dat die bedragen nodig zijn. Ze geven zelf ook aan dat het om een tijdelijke piek gaat.”

Stefanie Sonneveld probeert het financiële plaatje te duiden. Het extra geld komt van het Rijk, benadrukt ze. “Uiteindelijk betaal je het natuurlijk zelf, maar niet direct uit je eigen portemonnee.” Toch waarschuwt ze: als het Rijk straks niet meer alles bijlegt, moet er óf worden geleend, óf bezuinigd door de gemeenten. “Maar op jeugdzorg snijden mag niet, dat is wettelijk vastgelegd.”

Esther van Wieringen, raadslid van GroenLinks Vlaardingen en Stefanie Sonneveld, raadslid ONS Vlaardingen zijn voor hun partijen verantwoordelijk voor het dossier jeugdzorg in Vlaardingen. In Schiedam is Annebeth Wilton, als raadslid van Fractie Wilton, ook bezig met het dossier.

‘Kan alleen geld het probleem oplossen?’

Als de kosten blijven stijgen en er bezuinigd moet worden, gaan we dat volgens raadslid Solleveld zeker merken. “Op de lange termijn lopen de wachtlijsten dan op, en dat voelen vooral de kinderen”, zegt ze. Ook waarschuwt ze voor een personeelstekort in de zorg. “Het is dan de vraag of geld alleen het probleem kan oplossen.”

Het kantoor van Mevis | Foto: Twee

Volgens de gemeenten ligt de oplossing in een ander systeem: een aanpak die dichter bij mensen staat, waarbij hulp sneller en laagdrempeliger beschikbaar is. Van Wieringen ziet daar wel toekomst in. “We moeten minder over geld praten en meer over hoe we de jeugdzorg anders kunnen organiseren. Samenwerking is daarbij cruciaal.”

Wijkteams, proeftuinen en pilots

In Schiedam is die nieuwe manier van werken al in gang gezet. Zo zijn er wijkteams opgezet – buurtgerichte teams die snel kunnen schakelen bij hulpvragen. Vlaardingen moet het voorlopig nog zonder doen, daar is nog geen capaciteit. In beide steden zijn ook ‘proeftuinen’ gestart: plekken in de wijk waar gezinnen met vragen terecht kunnen bij jeugdprofessionals.

Een ander voorbeeld van vernieuwing is de Step-Up klas. Dat is een tijdelijke onderwijsklas voor leerlingen die het even niet redden in het reguliere onderwijs. Dit is een samenwerking tussen Samenwerkingsverband NWN, Mevis, Yets en InZicht. De pilot wordt als positief ervaren en wordt voortgezet.

Het Samenwerkingsverband NWN ondersteunt scholen voor voortgezet (speciaal) onderwijs in Schiedam, Vlaardingen, Maassluis en Maasland bij de begeleiding van leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften.

Yets is een Schiedamse organisatie die zich inzet om uitval van kwetsbare jongeren te voorkomen door hen op een positieve manier te ondersteunen. Dit doet de organisatie door sport en rolmodel coaches in te zetten.

In de bovenschoolse voorziening InZicht, gevestigd in Schiedam, worden leerlingen opgevangen die het om wat voor reden dan ook niet redden binnen hun huidige school. Zo krijgen leerlingen een onderwijsplek aangeboden waar zij kunnen werken aan hun leerproces en aan de slag kunnen met datgene waardoor het mis gaat in hun school van herkomst.

29 miljoen meer dan begroot

In de eerste begroting van Rogplus voor 2024 stond, in vergelijking tot eerdere jaren, al een fors bedrag van 58 miljoen euro. Dat is het geld dat Rogplus nodig heeft om jeugdhulp te kunnen bekostigen. Maar dat bleek niet genoeg. Na de eerste wijziging kwam er 9 miljoen euro bovenop, daarna nog eens 8 miljoen euro. En toen, op 17 december, nóg eens 12 miljoen. Dit komt neer op een totaalbedrag van 87 miljoen. Doordat de derde wijziging te laat was aangevraagd, zorgde dat uiteindelijk voor een tekort op de begroting van de Jeugdzorg van 12 miljoen euro in 2024.

Aanpassingen zijn op zich niet vreemd, de wet schrijft zelfs voor dat je de begroting moet bijstellen als de kosten oplopen. Maar de derde wijziging kwam zó laat, dat de gemeenteraad geen tijd had om er iets van te vinden. “Zo werkt het niet”, waarschuwt de provincie. Als dit in 2025 weer gebeurt, kan de jaarrekening worden afgekeurd.

Begroting Rogplus voor jeugdhulp in miljoenen | Foto: Twee

Waarom is het zo duur?

De problemen zijn niet nieuw. Sinds de jeugdzorg in 2015 is overgeheveld naar de gemeenten, lopen de kosten op. “De hulpvraag in de samenleving is veranderd, daar is te weinig op ingespeeld”, zegt Van Wieringen. In 2023 maken Schiedam, Vlaardingen en Maassluis Mevis verantwoordelijk om samen beter grip te krijgen. Rogplus doet de inkoop. Een verandering op die schaal doorvoeren is duur. “Als je met een nieuw model gaat beginnen weet je nog niet waar je op moet rekenen qua kosten”, legt Solleveld uit. “Het idee heerst dat jeugdzorg goedkoper zal worden, maar dalende kosten zie je nu nog niet.”

Sterker nog: het aantal hulpvragen groeit. Volgens het CBS hebben steeds meer jongeren jeugdhulp nodig. In Schiedam en Vlaardingen nam het aantal meldingen bij Veilig Thuis in 2024 opnieuw toe. In Vlaardingen zelfs fors. En daarbovenop stijgen de loonkosten in de zorg.

‘Nieuw systeem nog in kinderschoenen’

Of het nieuwe jeugdzorgmodel nu echt een goed idee was, durft Solleveld niet hardop te zeggen. Wat volgens haar wél een voordeel is, is dat huisartsen, scholen en jeugdzorgorganisaties beter samenwerken. Al gaat dat nog niet zo vlot als gehoopt. “Het staat allemaal nog in de kinderschoenen”, zegt Sonneveld. “Na twee jaar had ik wel iets meer resultaat willen zien. Er zitten nu te veel lagen tussen. Het extra geld moet naar de kinderen, niet naar papierwerk.”

Solleveld heeft twijfels bij de overstap naar het nieuwe systeem, maar benadrukt dat de kostenstijging voor deze regio niet uniek is. “Overal in Nederland wordt jeugdzorg duurder.”

V.l.n.r. raadsleden Annebeth Wilton (Schiedam), Stefanie Solleveld en Esther van Wieringen (beiden Vlaardingen) | Foto's: Gemeente Schiedam / Twee / Gemeente Vlaardingen

‘Ik heb gevochten als een leeuw’

Niet iedereen stond te juichen bij het nieuwe model. Annebeth Wilton, raadslid van Fractie Wilton in Schiedam, was van begin af aan fel tegen. “Ik heb gevochten als een leeuw om het tegen te houden”, zegt ze. Vooral over Rogplus, de organisatie die toezicht moet houden op Mevis, is ze kritisch. Volgens Wilton heb je als gemeente de keuze om bepaalde taken zelf op te pakken of ze uit te besteden aan een organisatie als Rogplus, maar dan moet die partij wel over de juiste expertise beschikken. “Ik betwijfel of Rogplus die kennis in huis heeft.”

Ook over het financiële plaatje maakt ze zich zorgen. “Ik kan eigenlijk niet goed zien waar al dat geld naartoe gaat. Ja, er ligt een jaarverslag en daar kijkt een accountant naar, maar dat zegt niet alles.”

Kosten zijn logisch, zegt onderzoek

Uit een onafhankelijk onderzoek naar de oplopende kosten bij Mevis, uitgevoerd door een extern onderzoeksbureau, blijkt dat de toename van de kosten ‘logisch en passend is bij de taak die Mevis is toebedeeld’. Dat meldt de gemeente Schiedam in een brief aan de gemeenteraad. Het onderzoek werd op verzoek van de deelnemende gemeenten uitgevoerd.

Toch nemen Mevis en Rogplus maatregelen. Ze willen minder vaak doorverwijzen naar externe zorgaanbieders, want daar ging drie keer zoveel geld naartoe dan begroot. De eerste twee jaren (2023 en 2024) waren lastig vanwege een gebrek aan overzicht en sturing, erkent Mevis zelf. Maar vanaf 2025 beloven ze meer grip op de bedrijfsvoering en meer financiële openheid.

Is al dat extra geld echt nodig?

Of al dat extra geld voor de jeugdzorg écht nodig is, daar verschillen de meningen over. Maar waar de meeste partijen het wél over eens zijn: hulp moet vroeg en dichtbij worden aangeboden. Van Wieringen vindt het belangrijk dat signalen snel worden opgepikt. “Hoe eerder je erbij bent, hoe kleiner de kans dat problemen groter worden”, zegt ze. “Als we hulpvragen op tijd herkennen, hoeven we minder vaak door te verwijzen naar duurdere zorg.”

Volgens haar moet het gesprek niet alleen over geld gaan. “Wijkteams zijn laagdrempelig en dichtbij. Daarmee kun je al veel betekenen voordat het uit de hand loopt.” Ze uit ook kritiek op het landelijke beleid. “Een leerstoornis die je negeert, kan zich ontwikkelen tot een veel zwaarder probleem. Daar moeten we eerder op ingrijpen.”

Volgens Annebeth Wilton is een initiatief als de Yets Foundation een voorbeeld van hoe hogere kosten voor jeugdzorg voorkomen kunnen worden | Foto: Twee

Ook Annebeth Wilton benadrukt het belang van het zogeheten ‘voorveld’, de fase vóórdat zwaardere zorg nodig is. “Daar moeten we kinderen opvangen. Nu komen ze pas in beeld als het eigenlijk al te laat is.” Ze wijst op initiatieven zoals Yets, waar jongeren via sport leren omgaan met regels, verantwoordelijkheid en sociale vaardigheden. “Ik zou wel twintig van dat soort clubs willen. Maar het werkt alleen als het klein en persoonlijk blijft. Het draait om vertrouwen, om elkaar kennen.”

‘It takes a village to raise a child’

Volgens Annebeth Wilton zit de kracht van goede jeugdzorg niet alleen in systemen of geld, maar juist in mensen. “It takes a village to raise a child” (Een Afrikaans gezegde, vrij vertaald: er is een hele gemeenschap nodig om een kind alles te geven wat het nodig heeft, red.). Wilton denkt aan sportteams, betrokken coaches of leraren die langdurig betrokken blijven. Volgens Wilton kunnen zulke informele netwerken kinderen helpen om buiten de jeugdzorg te blijven. “Natuurlijk werkt dat niet voor elk kind”, voegt ze toe. “Maar als we eerder signalen opvangen, voorkomen we dat een kind uiteindelijk thuiszit.”

In een wereld die steeds ingewikkelder wordt, hebben kinderen volgens haar vooral dat nodig: tijd, aandacht en iemand die blijft. “Dat informele circuit? Superbelangrijk.”

Bestuurders tekenen het akkoord waarbij besloten is dat Mevis de uitvoering doet van jeugdzorg in Maassluis, Vlaardingen en Schiedam | Foto: PR

Laat ingediende begroting blijft pijnpunt

De laatste begrotingswijziging voor Mevis kwam zo laat binnen dat de gemeenteraden van Maassluis, Vlaardingen en Schiedam er geen invloed meer op hadden. Juridisch wringt het, omdat twee wetten elkaar lijken tegen te spreken. Zo moet volgens de Gemeentewet een begroting realistisch zijn en worden aangepast bij oplopende kosten. Daarentegen moet voor de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR) de gemeenteraad twaalf weken de tijd hebben om een begroting te kunnen bekijken en vragen te stellen. De gemeenten spreken van een ‘onoplosbaar vraagstuk’.

Solleveld vindt dat de gang van zaken ‘geen schoonheidsprijs verdient’.  “Je kunt geen eisen stellen of bijsturen. Dat hoort niet zo.” Van Wieringen wil vooral weten hoe het college dit in de toekomst denkt op te lossen, zonder dat kinderen de dupe worden.

Ook Wilton uit kritiek op de gang van zaken. Volgens haar is de verantwoordelijkheid voor de begroting in handen van het college, maar ligt er ook een taak bij de raad. “Die wordt gemaakt door het college en door ons geaccordeerd. We zijn daar zelf te amateuristisch voor.”